Wikipedia, Entziklopedia askea
Urtarrilen 1 a gregoriotar egutegiaren urteko lehen eguna da. 364 egun falta dira urtea amaitzeko, 365 egun bisurteetan .
Jaiotzak Artikulurik ez duten Urtarrilaren 1ko jaiotzak
Michel Onfray •Adam Pijnacker •Ludovic Halévy •
Heriotzak Artikulurik ez duten Urtarrilaren 1ko heriotzak
Hendrik Goltzius •Shirley Chisholm •Martin Heinrich Klaproth •Agnia Barto •
Gertaerak Urteberri-egunaren ospakizuna Sydneyn. Egutegia Aurreko eta hurrengo urteetan
Izendegia Santutegia: Eugendo, Frodoberto Troyeskoa, Fulgentzio Ruspekoa, Gilen Fécampekoa, Justino Chietikoa, Klaro Viennekoa, Odilon Clunykoa, Zdislava Berka
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko. 630 – Mahoma profeta Mekara doa bere armadarekin eta odolik isuri gabe harrapatzen du.1804 – Haiti : Jean-Jacques Dessalinesek Frantziaren menpe zegoen Haitiren independentzia aldarrikatu zuen.1823 – Argentina : El Argos de Buenos Aires egunkariaren lehen zenbakia argitaratzen da.1863 – Estatu Batuak : Abraham Lincoln presidenteak, esklabutzaren abolizioa aldarrikatu zuen.1919 – Alemania : Alemaniako Alderdi Komunista sortzen da, Rosa Luxemburg , Karl Liebknecht eta Wilhelm Piecken eskutik.1956 – Sudan : Britainia Handitik independizatu zen.1959 – Kuba : Fulgencio Batista diktadoreak Kubatik ihes egiten du Fidel Castroren erasoaren ondoren.1960 –1962 – Samoa : Zeelanda Berritik independizatu zen.1964 – Rhodesia eta Nyasaland: Hiru estatutan zatitu zen: Malawi eta Zambia (errepublika independenteak) eta Rhodesia (Britainia Handiak kontrolatutakoa).1973 – Europar Batasuna : Danimarka , Erresuma Batua eta Irlandako Errepublika Europar Batasunan sartu ziren.1975 – Mundua : Nazioarteko Emakumearen urtea hasten da.1981 – Europar Batasuna : Grezia Europar Batasunan sartu zen.1984 – Brunei : Britainia Handitik independizatu zen.1986 –1993 – Václav Havel idazle eta politikaria bigarren aldiz Txekiar Errepublikako presidentea izendatua izan zen.1994 – Mexiko : Askapen Nazionalerako Armada Zapatistak 12 eguneko gatazka armatuari hasiera eman zion Chiapasen Zapatisten Altxamendua deiturikoan.1999 – Eurogunea : Euroa 11 herrialdetako txanpon ofiziala bihurtu zen (Austria , Belgika , Herbehereak , Luxenburgo , Italia , Irlandako Errepublika , Finlandia , Alemania , Frantzia , Espainia eta Portugal , nahiz eta oraindik billete eta txanponik ez kaleratu.2002 –2006 – Espainian tabakoaren aurkako legea indarrean jarri zen.2007 –2008 –Kenia : Mwai Kibaki presidenteak hauteskundeak berriz irabazi zituela jakinarazi ostean, hamarna hildako egon ziren hauteskunde iruzurra salatzeko istiluetan.Malta eta Zipre estatu europarrek euroa txanpon ofiziala bezala hartu zuten.2009 –2010 – 75 pertsona hil ziren Al Kaidak Pakistanen egindako atentatuan.2017 – Istanbulgo dantzaleku baten aurkako atentatuan gutxienez 39 hildako eta 69 hildako izan ziren.2023 – Kroaziak euroa hartu zuen txanpon ofizialtzat.2024 – Japoniako itsasoan lurrikara , 7,5eko Mw rekin, 57 hildako eta tsunami bat eragin zituen.1792 – José Manuel Collado , gipuzkoar politikaria (h. 1864 ).1813 – Jose Manuel Agirre Miramon , gipuzkoar legelari eta politikaria (h. 1887 ).1864 – 1884 – Manuel Egileor , bizkaitar politikari abertzalea eta jeltzalea (h. 1970 ).1892 – Pedro José Galíndez , Peru Galindez , euskal kirolari eta abokatua (h. 1971 ).1902 – Martxelina Lopetegi , gipuzkoar bertsolaria. (h. 1930 )1905 – Manuel Turrillas , nafar musikagilea eta konposatzailea (h. 1997 ).1917 – Pepito Iantzi , nafar abeslari eta akordeoi-jotzailea (h. 1985 ).1920 – Frantxiska Iragorri , gipuzkoar ekintzailea eta abertzalea (h. 2019 ).1922 – Paulo Garaialde , Triple Ak eraildako gipuzkoar taxilaria (h. 1982 ).1930 – Manuel Egiguren , euskal fraide frantziskotarra, misiolaria eta Beniko (Bolivia) gotzain laguntzailea (h. 2012 ).1933 – Imanol Bolinaga , gipuzkoar politikari jeltzalea (h. 2013 ).1934 – Deunoro Sardui , Alper , euskal bertsolari eta idazlea.1936 –1944 –1947 – Koldo Pastor Arriazu , nafar musikagile eta musikaria.1948 –1955 – Jesus Mari Zamora , Errealeko gipuzkoar futbolaria.1956 –Josu Chueca , nafar historialaria eta euskal idazlea, Historia Garaikidean doktorea eta EHUko irakaslea.Béatrice Molle , lapurtar kazetaria, ETAren armen deuseztapenerako bere etxea eskaini zuena.1958 – Imanol Murga , arabar txirrindulari ohia.1962 – Joseba Lakarra , euskararen historian espezializatutako bizkaitar euskalaria , aitzineuskara ikertzen nabarmendua.1965 – Pablo Malo , gipuzkoar zinema zuzendari eta gidoigilea.1967 – Juanma Bajo Ulloa , gasteiztar film-zuzendaria.1972 –1978 –1979 – Andoni Aranaga , gipuzkoar txirrindularia.1981 – Oihane Irastorza , irakasle eta poltikaria.1985 – Ane Mendizabal , euskal modeloa.1987 – Marcos Gondra Krug , bizkaitar futbolaria.1988 –1991 – Rémi Elizalde , lapurtar futbolaria.1992 – Aiala Uribelarrea , bizkaitar traineru estropadetako patroia.1997 –1998 – Xabier Cardenas , gipuzkoar futbolaria.1999 – Sergio Moreno , nafar futbolaria.1431 – Alexandro VI.a , Aita santua (h. 1503 ).1449 – Lorentzo Medici , Florentziako printzea, arteen mezenas, bankari, olerkari eta filosofo pizkundetarra (h. 1492 ).1467 – Sigismundo I.a Poloniakoa , Poloniako erregea (h. 1548 ).1484 – Zwingli , suitzar erlijio eraberritzaile eta idazlea (h. 1531 ).1557 – István Bocskai , hungariar aitoren seme kalbindarra (h. 1606 ).1585 – Squanto , Aita Erromesak Ipar Amerikan ezartzen lagundu zuen Amerindiarra (h. 1622 ).1714 – Kristijonas Donelaitis , lituaniar poeta (h. 1780 ).1735 – Paul Revere , estatubatuar zilargile, grabatzaile eta abertzalea (h. 1818 ).1767 – Maria Edgeworth , irlandar idazlea (h. 1849 ).1769 –1771 – Georges Cadoudal , bretoi politikaria, Chouannerieko buruzagietako bat (h. 1804 ).1788 – Étienne Cabet , frantziar filosofo eta sozialista utopikoa (h. 1856 ).1798 – Utagawa Kuniyoshi , japoniar margolaria (h. 1861 ).1803 – Manuel Felipe de Tovar , Venezuelako presidentea (h. 1866 ).1810 – Charles Ellet , estatubatuar ingeniaria (h. 1862 ).1815 – Charles Renouvier , frantziar filosofoa (h. 1903 ).1823 – Sándor Petőfi , hungariar poeta (h. 1849 ).1854 – James George Frazer , eskoziar antropologoa (h. 1941 ).1861 – Jacques-Émile Blanche , frantziar margolaria (h. 1942 ).1863 – Pierre de Coubertin , Olinpiar Joko modernoen sortzailea (h. 1937 ).1864 – Alfred Stieglitz , estatubatuar argazkilaria (h. 1946 ).1867 – Jeanne Lanvin , frantziar moda-diseinatzailea (h. 1946 ).1873 –1879 – Edward Morgan Forster , ingeles idazlea (h. 1970 ).1880 – Vajiravudh (Rama VI.a) , Siamgo erregea (h. 1925 ).1887 – Wilhelm Canaris , alemaniar almirantea (h. 1945 ).1893 – Ivan Panfilov , sobietar militarra (h. 1941 ).1894 –1895 – John Edgar Hoover , AEBetako FBIko lehenengo zuzendaria (h. 1972 ).1897 – Ana Aslan , errumaniar mediku, kardiologo eta geriatra (h. 1988 ).1898 –1900 –1904 – Fazal Ilahi Chaudhry , Pakistango 5. presidentea (h. 1982 ).1909 –1912 –1913 – Eliot Janeway , Estatu Batuetako ekonomista politiko garrantzitsuenetako bat (h. 1993 ).1919 –1921 – César Baldaccini , frantziar eskultorea (h. 1998 ).1923 –1924 –1925 – Mario Merz , italiar margolari eta eskultorea, Art povera mugimenduaren pintore aipagarrienetako bat (h. 2003 ).1927 –1928 –1930 –1931 –1933 –1937 –Willy Kuijpers , flandiar politikaria, 1975eko Aberri Egunean ikurrina erakusteagatik atxilotua izan zena (h. 2020 ).Petros Márkaris , greziar itzultzailea, dramaturgoa, gidoilaria eta idazlea.1938 – Frank Langella , estatubatuar aktorea.1939 –1941 – Martin Evans , ingeles biologoa, 2007ko Medikuntzako Nobel Saria .1942 – Alassane Ouattara , Boli Kostako presidentea.1943 –1944 –1945 – Jacky Ickx , belgikar auto-pilotu ohia.1946 –1948 –1952 – Hamad bin Khalifa Al Thani , Qatarko emirra.1954 – Djimrangar Dadnadji , Txadeko lehen ministroa (h. 2019 ).1955 – Masakazu Suzuki , japoniar futbolari ohia eta entrenatzailea.1956 – Christine Lagarde , frantziar politikaria, Europako Banku Zentralaren Presidentea.1957 – Vladimir Kiseliov , sobietar eta ukrainar pisu-jaurtitzailea (h. 2021 ).1959 – Abdul Ahad Mohmand , paxtun etniako Afganistango Aire Armadako pilotu eta kosmonauta ohia, espazioan egondako lehenengo afganistandarra.1960 –1963 – Kamel Eddine Fekhar , Aljeria erdialdeko M'zab haraneko mozabita amazig berebereen buruzagia (h. 2019 ).1964 –Ron Gilbert , estatubatuar bideo-joko diseinatzaile eta programatzailea.Sadie Plant , ingeles idazlea eta filosofoa, ziberfeminismoaren aitzindarietako bat.1965 – Małgorzata Handzlik , poloniar politikaria, esperantoaren promozioagatik ezaguna.1967 – Spencer Tunick , judu jatorriko estatubatuar argazkilaria, pertsona biluzien talde handien argazkiegatik ezaguna.1968 – Davor Šuker , kroaziar futbolari ohia.1969 – Verne Troyer , estatubatuar aktorea (h. 2018 ).1970 – Rónán Ó Snodaigh , irlandar folk abeslari, olerkari eta musikaria, Kíla 1972 – Lilian Thuram , frantziar futbolaria.1975 – Eiichirō Oda , japoniar mangaka .1976 – Harue Sato , japoniar futbolari ohia.1978 – Yohann Diniz , frantziar atleta, 50 kilometroko ibilketako proban aditua.1979 –1980 – Olivia Ruiz , okzitaniar -frantziar abeslaria.1981 – Sandra Vilanova , kataluniar futbolari ohia.1983 – Daniel Jarque , kataluniar futbolaria (h. 2009 ).1984 – Fernando San Emeterio , espainiar saskibaloi jokalaria.1985 – Tiago Splitter , brasildar saskibaloi-jokalaria.1986 – Viktoria Amelina , ukrainar eleberrigilea (h. 2023 ).1989 –1991 –1993 – Sifan Hassan , etiopiar-herbeheretar korrikalaria, distantzia ertaineko eta luzeko lasterketetan aditua.1994 – Sheyla Gutiérrez , espainiar txirrindularia.1999 –Sofia Coll , kataluniar abeslaria, dantzaria eta aktorea.Nujeen Mustafa , garun-paralisidun siriar kurdua, aktibista, errefuxiatua.2009 – Hend Zaza , siriar mahai-tenislaria, 12 urterekin inoiz mahai-tenis olinpikoan parte hartu zuen pertsonarik gazteena.1387 – Karlos II.a Nafarroakoa , Nafarroako erregea (j. 1332 ).1449 – Janin Lomme Tournaikoa , arkitekto eta eskultore nafar-flamenkoa.1561 – Pedro Urtsua , nafar militarra eta konkistatzailea (j. 1520 inguruan).1865 – Pedro Novia de Salcedo , bizkaitar politikari, hizkuntzalari eta idazlea (j. 1790 ).1896 – Anselmo María Coyné , nafar argazkilaria, Zaragozan (j. 1829 ).1912 – Cleto Zabala , bilbotar musikagilea, Madrilen (j. 1847 ).1930 – Martxelina Lopetegi , giuzkoar bertsolaria. (j. 1864 )1981 –1982 – Pedro Mendizabal , bizkaitar abokatu eta politikaria, Madrilen (j. 1923 ).1984 – Mikel Goikoetxea , Txapela , bizkaitar ETAkidea , GALek eraila (j. 1956 ).1988 – Alberto Duñabeitia , bizkaitar futbolaria (j. 1900 ).1994 – Julia Klaudia Gabilondo , bizkaitar idazlea (j. 1902 ).1997 – Pablo Beldarrain , militar bizkaitarra, Eusko Gudarosteko komandantea (j. 1909 ).2004 – Bittor Arana , bizkaitar aktibista (j. 1943 ).2006 – Casiano Floristán , nafar teologo eta apaiza (j. 1926 ).2008 – Pilar Barandiaran Barandiaran , Jose Migel Barandiaranen idazkari, zerbitzari eta zaintzailea (j. 1911 ).2020 – Michel Zelaia , lapurtar errugbilaria (j. 1930 ).2021 – Simone Chrisostome , nazismoaren kontrako erresistentziako ekintzaile lapurtarra (j. 1923 ).1515 – Luis XII.a Frantziakoa , Frantziako erregea (j. 1462 ).1559 – Kristian III.a Danimarkakoa , Danimarkako eta Norvegiako erregea (j. 1503 ).1560 – Joachim du Bellay , frantziar poeta (j. c. 1522 ).1572 – Pio V.a , Aita santua (j. 1504 ).1661 – Pieter Claesz , herbehereetar margolaria.1766 – James Francis Edward Stuart , Ingalaterrako, Eskoziako eta Irlandako tronuen erregenahia (j. 1688 ).1782 – Johann Christian Bach , alemaniar konpositorea, Johann Sebastian Bachen semea (j. 1735 ).1793 – Francesco Guardi , italiar margolaria eta diseinatzailea (j. 1712 ).1796 – Alexandre-Théophile Vandermonde , frantziar musikari, matematikari eta kimikaria (j. 1735 ).1829 – Pedro Blanco Soto , Boliviako presidentea (j. 1795 ).1862 – Mikhail Vasilievitx Ostrogradski , errusiar matematikari eta fisikaria (j. 1801 ).1867 – Otokichi , japoniar ontzi-mutila (j. 1818 ).1881 – Louis Auguste Blanqui , sozialismoaren teorialari eta iraultzaile frantsesa (j. 1805 ).1894 –1921 – Theobald von Bethmann-Hollweg , Alemaniako kantzilerra (j. 1856 ).1931 –1934 – Jakob Wassermann , alemaniar idazlea (j. 1873 ).1937 – Grafton Elliot Smith , ingeles anatomista, arkeologo eta etnologoa (j. 1871 ).1944 – Edwin Lutyens , ingeles arkitektoa (j. 1869 ).1952 – Kenneth Hayes Miller , estatubatuar margolaria, grabatzailea eta irakaslea (j. 1876 ).1953 – Hank Williams , estatubatuar kantautorea, Country musikako ikur eta XX. mendeko musikari eraginkorrenetakotzat joa (j. 1923 ).1958 – Edward Weston , estatubatuar argazkilaria (j. 1886 ).1960 – Margaret Sullavan , estatubatuar aktorea (j. 1909 ).1962 – Diego Martínez Barrio , Espainiako Bigarren Errepublikako behin-behineko presidentea (j. 1883 ).1966 – Vincent Auriol , Frantziako presidentea (j. 1884 ).1968 – Guy Boniface , frantziar errugbilaria (j. 1937 ).1972 – Maurice Chevalier , frantziar aktore eta abeslaria (j. 1888 ).1975 – Kiusaku Ogino , japoniar ginekologoa (j. 1882 ).1980 – Pietro Nenni , italiar sozialismoaren lider historikoa (j. 1891 ).1984 – Augustin Souchy , alemaniar anarkosindialista, antimilitarista eta kazetaria (j. 1892 ).1988 – Hiroaki Sato , japoniar futbolaria (j. 1932 ).1992 – Grace Hopper , Amazing Grace , estatubatuar zientzialaria eta matematikaria, historiako lehen konpiladorearen egilea (j. 1906 ).1994 – Cesar Romero , estatubatuar aktorea (j. 1907 ).1995 – Eugene Wigner , estatubatuar fisikaria, 1963ko Fisikako Nobel Saria (j. 1902 ).1998 – Helen Wills , estatubatuar tenislaria (j. 1905 ).2006 – Gudrun Corvinus , alemaniar geologoa, paleontologoa eta arkeologoa (j. 1932 ).2010 – Vera Zakharova , sobiertar anbulantzia-hegazkin pilotua, lehenengo jakutiar emakume pilotua (j. 1920 ).2012 –2013 – Patti Page , estatubatuar abeslari eta aktorea (j. 1927 ).2014 – Concha Carretero , kataluniar militante komunista antifrankista (j. 1918 ).2015 –2017 – Hilarion Capucci , siriar apezpiku katolikoa, Israelen Palestinako okupazioaren aurkaria (j. 1922 ).2021 2022 – Calisto Tanzi , italiar negozio-gizona, Parmalat enpresaren sortzailea (j. 1938 ).2024 –
Abenduaren 31 | Urteko egutegi | Urtarrilaren 2 
.jpg)
